ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİ NEDİR?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, belli şartlara tabi olmak koşuluyla; bir tarafın, diğer tarafa yaşamının geri kalanında bakmayı taahhüt ettiği, diğer tarafın da bu bakım karşılığında belli bir mal varlığını devrettiği bir anlaşmadır.
Bu sözleşmenin tarafları bakım alacaklısı ve bakım borçlusu olarak nitelendirilmektedirler. Bakım alacaklısı bu sözleşme ile, belli bir malvarlığını bakım borçlusuna devretmeyi üstlenerek, ölünceye kadar bakım borçlusunun kendisine bakmasını sağlamaktadır.
Bu sözleşmenin amacı; genellikle yaşlı veya bakıma muhtaç olan kişilerin, kendilerine bakacak ve gözetimlerini sağlayacak kişiler ile olan ilişkilerini hukuki bir zemine oturtmak istemeleridir. Bu sözleşme ile birlikte, bakım alacaklısının bakımı üstlenilecek, bakım borçlusu ise üstlendiği bakım ediminin karşılığını maddi olarak alacaktır.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, her iki tarafa da borç yükleyen sözleşmelerdendir. Ancak bu sözleşmenin sonucu, talih ve tesadüfe bağlıdır. Zira bakım alacaklısının ölümü, sözleşmenin sonucunu tayin edecektir.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, Borçlar kanunumuzun 611. maddesi ile devamında düzenlenmiştir. 611. Madde de şu şekilde tanımlanmıştır;
“Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, bakım borçlusunun bakım alacaklısını ölünceye kadar bakıp gözetmeyi, bakım alacaklısının da bir malvarlığını veya bazı malvarlığı değerlerini ona devretme borcunu üstlendiği sözleşmedir.
Bakım borçlusu, bakım alacaklısı tarafından mirasçı atanmışsa, ölünceye kadar bakma sözleşmesine miras sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanır.”
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI?
Ölünceye kadar bakım sözleşmesinin tarafları; bakım alacaklısı ve bakım borçlusudur. Bakım borçlusu, bakım alacaklısı ölünceye dek ona bakma ve onu gözetme borcunu üstlenirken; bakım alacaklısı, bakım borçlusunun bakım ve gözetimi karşılığında belirli bir malvarlığı değerini bakım borçlusuna devretmeyi üstlenmektedir.
Bakım borçlusunun, gerçek veya tüzel kişi olması arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKİL ŞARTI?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin şekil şartlarını bilmek, son derece elzemdir. Zira bu sözleşme, sıkı şekil şartlarına tabi tutulmuş ve en küçük bir hata, telafisi imkansız hak kayıplarına neden olabilecek nitelikte sonuçlar doğurabilecektir.
Borçlar Kanunumuzun 612. Maddesine göre, ölünceye kadar bakma sözleşmelerinin geçerliliği, miras sözleşmesi şeklinde yapılmasına bağlıdır. İlgili kanun maddesi şu şekildedir;
“Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, mirasçı atanmasını içermese bile, miras sözleşmesi şeklinde yapılmadıkça geçerli olmaz.
Sözleşme, Devletçe tanınmış bir bakım kurumu tarafından yetkili makamların belirlediği koşullara uyularak yapılmışsa, geçerliliği için yazılı şekil yeterlidir.”
Yukarıdaki kanun maddesinden de açıkça görüldüğü üzere bu sözleşmenin; resmi şekilde yapılması zorunludur. Resmi şekil şartı ise, miras sözleşmesi şeklinde yapılmasıdır.
ANCAK!! Yukarıdaki kanun maddesinden de görüldüğü üzere, kanunumuzda bu duruma bir istisna getirilmiştir. Şöyle ki; Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin, devletçe tanınmış bir resmi kurum tarafından ve gerekli koşullara uyularak yapılması halinde, geçerliliği için yazılı şekil yeterlidir. Yani ayrıca miras sözleşmesi şeklinde yapılması şartı aranmayacaktır.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİ YAPMAYA YETKİLİ KİŞİLER?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi düzenleme hususunda yetkili kişi ve kurumlar aşağıdaki gibir;
*noterler,
*sulh hukuk mahkemesi hakimleri,
*tapu memurları.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN MİRASÇILARA İNTİKALİ MÜMKÜN MÜ?
Bakım alacaklısının ölmesi halinde, pek doğaldır ki işbu sözleşme de sona erecektir.
Bakım borçlusunun ölmesi halinde ise, bakım borcu mirasçılara geçecektir. Ancak, bakım alacaklısının, bakım borçlusunun mirasçıları sözleşmeyi devam ettirmek istememesi halinde, 1 yıl içerisinde sözleşmeyi feshetme hakkına sahiptir.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNDE TAŞINMAZ MÜLKİYETİ NE ZAMAN GEÇER?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin taraflar arasında imzalanması ile birlikte, tarafların karşılıklı borç ve yükümlülükleri doğmaktadır.
Sözleşmenin tapu müdürlüğünde yapılması halinde, aynı anda tapu devri de gerçekleştirilecektir. Ancak sözleşmenin, noterde ve sulh hukuk hakimi tarafından yapılması halinde; tarafların ayrıca tapuya müracaat ederek intikal işlemlerini yapmaları gerekmektedir. Bakım alacaklısının sözleşmeyi imzaladıktan sonra devir işlemlerine yanaşmaması halinde, bakım alacaklısı; dava yolu ile devir işlemlerini sağlayabilecektir.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNDE BAKIM ALACAKLISININ YASAL İPOTEK HAKKI?
Bakım alacaklısının, bakım borçlusuna devrettiği taşınmaz üzerinde kendi lehine ipotek tesis etmesi mümkündür. Bakım alacaklısı, bu ipotek tesisi ile birlikte, bakım borçlusunun taşınmazı devretmesi halinde, iyiniyetli üçüncü kişilere karşı da bu hakkını ileri sürmesine olanak sağlayacaktır. Bu durum Borçlar Kanunumuzun 613. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
“Bakım borçlusuna bir taşınmazını devretmiş olan bakım alacaklısı, haklarını güvence altına almak üzere, bu taşınmaz üzerinde satıcı gibi yasal ipotek hakkına sahiptir.”
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ ve TENKİSİ?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin iptali ve Tenkisi, dava yolu ile istenebilecektir. Borçlar kanunumuzun 615. Maddesine göre;
“Bakım alacaklısı, ölünceye kadar bakma sözleşmesi yüzünden kanuna göre nafaka yükümlüsü olduğu kişilere karşı yükümlülüğünü yerine getirme hakkını kaybediyorsa, bundan yoksun kalanlar sözleşmenin iptalini isteyebilirler.
Hâkim, sözleşmenin iptali yerine, bakım borçlusunun ifa edeceği edimlerden mahsup edilmek üzere, bakım alacaklısının nafaka yükümlüsü olduğu kişilere nafaka ödemesine karar verebilir.
Mirasçıların tenkis ve alacaklıların iptal davası açma hakları saklıdır.”
Ölünceye kadar bakma sözleşmelerinde, görüldüğü üzer bakım alacaklısı kendi malvarlığı üzerinde tasarruflarda bulunmaktadır. Bakım alacaklısının bu tasarrufları neticesinde, bakım alacaklısının alacaklılarının, alacaklarını almalarının zor veya imkansız hale gelmesi halinde, bakım alacaklısının alacaklarının Tasarrufun İptali davası açarak, bu sözleşmenin iptalini talep etme hakları bulunmaktadır.
Ölünceye kadar bakma sözleşmesinde dolayı, saklı payları zedelenen saklı paylı mirasçılar ise, Tenkis davası açarak saklı paylarının ihlal edildiğini ileri sürebileceklerdir.
ÖLÜNCEYE KADAR BAKMA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME HALLERİ?
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi, aşağıdaki hallerde sona erecektir;
*Ölünceye kadar bakma sözleşmesi bakım alacaklısının ölmesi,
*İkale sözleşmesi,
*İrade bozukluğu sebebiyle ölünceye kadar bakma sözleşmesi iptali,
*Fesih ve dönme.
Ölünceye kadar bakma sözleşmeleri, önel verilmek suretiyle veya önel verilmeksizin olmak üzere iki farklı şekilde sona erebilmektedir.
Önel verilerek fesih, Borçlar Kanunumuzun 616. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
“Tarafların edimleri arasında önemli ölçüde oransızlık bulunur ve fazla alan taraf kendisine bağışta bulunulma amacı güdüldüğünü ispat edemezse diğer taraf, altı ay önce bildirimde bulunmak koşuluyla, sözleşmeyi her zaman feshedebilir. Bu oransızlığın tespitinde, ilgili sosyal güvenlik kurumunca, bakım borçlusuna verilenin değerine denk düşen anapara değeri ile bağlanacak irat arasındaki fark esas alınır.
Sözleşmenin sona erdirilmesi anına kadar geçen sürede ifa edilmiş edimler, anapara ve faiziyle birlikte değerlendirilerek, denkleştirme sonucunda alacaklı çıkan tarafa geri verilir.”
Önel verilmeksizin fesih ise Borçlar Kanunumuzun 617. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
“Sözleşmeden doğan borçlara aykırı davranılması sebebiyle sözleşmenin devamı çekilmez hâle gelir veya başkaca önemli sebepler sözleşmenin devamını imkânsız hâle getirir ya da aşırı ölçüde güçleştirirse, taraflardan her biri sözleşmeyi önel vermeksizin feshedebilir. Sözleşme bu sebeplerden birine dayanılarak feshedildiği takdirde kusurlu taraf, aldığı şeyi geri verir ve kusursuz tarafa, bu yüzden uğradığı zarara karşılık uygun bir tazminat ödemekle yükümlü olur.
Hâkim, sözleşmenin önel verilmeksizin feshini yerinde bulabileceği gibi, taraflardan birinin istemiyle veya kendiliğinden, aile topluluğu içinde yaşamalarına son vererek, bakım alacaklısına ömür boyu gelir bağlayabilir.”
Sözleşmenin diğer bir sona erme hali ise Borçlar Kanunumuzun 617. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
“Bakım borçlusu ölürse bakım alacaklısı, bir yıl içinde sözleşmenin feshini isteyebilir. Bu durumda bakım alacaklısı, bakım borçlusunun iflası hâlinde, iflas masasından isteyebileceği miktara eşit bir paranın kendisine ödenmesini, bakım borçlusunun mirasçılarından isteyebilir.”