İnfaz oranı, bir mahkumun hapis cezasının ne kadarını cezaevinde geçireceğini, ne kadarında koşullu salıverilme veya denetimli serbestlikten yararlanabileceğini belirler. Tekerrür, yani bir kişinin daha önce işlediği suçtan dolayı mahkumiyet almışken tekrar suç işlemesi, infaz oranlarını doğrudan etkiler. Aşağıda, genel infaz rejimi, tekerrür durumları, istisnalar, hesaplama örnekleri ve hukuki sorunlar sade bir dil ile izah edilmeye çalışılmıştır.
- Genel İnfaz Rejimi
CGTİHK m.107, koşullu salıverilme süresini düzenler. Genel kural: Basit suçlar için infaz oranı 1/2 (yarısı). Yani, cezaevinde cezanın yarısı yatılır, kalanında iyi hal varsa koşullu salıverilme devreye girer.
Denetimli serbestlik (CGTİHK m.105/A): Koşullu salıverilme tarihinden 1 yıl önce (bazı durumlarda 3 yıla kadar) dışarı çıkma hakkı. İyi hal raporu şart. (2025 de ki yeni değişiklik ile birlikte istisnai durumlarda 3+3 yıl denetim hakkı söz konusu olabilmektedir)
Tekerrür olmadan örnek bir hesaplama yapmak gerekirse;
6 yıl hapis cezası alan biri, 3 yıl yatar (1/2 oran). İyi hal varsa, son 1 yıl denetimli serbestlik uygulanır, yani fiilen 2 yıl cezaevinde kalır.
- Tekerrür Durumlarında İnfaz Oranları
Tekerrür, TCK m.58’de düzenlenir. Bir kişi, önceki mahkumiyetin infazı tamamlandıktan sonra 5 yıl içinde aynı veya başka bir suç işlerse, tekerrür hükümleri uygulanır. Bu, infaz oranını artırır ve koşullu salıverilme şartlarını zorlaştırır.
Tekerrürde İnfaz Oranı: CGTİHK m.108’e göre, tekerrür halinde cezanın 2/3’ü yatar. Yani, normalde 1/2 olan oran, tekerrürle 2/3’e çıkar.
Denetimli Serbestlik: Tekerrürde denetimli serbestlik süresi genellikle 1 yıl ile sınırlıdır. 7242 sayılı Kanun’la (2020 – Covid Yasası) bazı suçlar için 3 yıla çıkabiliyor, ama katalog suçlarda bu esneklik yok.
Tekkerrür durumuna ilişkin örnek bir hesaplama yapmak gerekirse;
6 yıl hapis cezası alan bir kişi, tekerrür nedeniyle 4 yıl yatar (2/3 oran). Denetimli serbestlik 1 yıl uygulanır, yani fiilen 3 yıl cezaevinde kalır.
Eğer suç, katalog suç (örneğin, kasten öldürme) ise ve tekerrür varsa, oran 3/4 olur: 6 yıl cezanın 4,5 yılı yatar, denetimli serbestlik sınırlı.
- Katalog Suçlar ve Tekerrür
Katalog suçlar (CGTİHK m.107/2), daha ağır infaz rejimine tabidir. Bunlar:
-Kasten öldürme (TCK m.81-82)
-Cinsel suçlar (TCK m.102-105)
-Uyuşturucu ticareti (TCK m.188)
-Terör suçları (3713 sayılı Kanun)
Normalde bu suçlarda infaz oranı 3/4. Tekerrür varsa:Koşullu salıverilme oranı 4/5’e çıkabilir (mahkeme takdirine bağlı).
Denetimli serbestlik, genellikle 1 yıl ile sınırlı veya tamamen devre dışı (özellikle terör suçlarında denetimli serbestlik uygulanmaz).
Örnek bir hesaplama yapmak gerekirse; Uyuşturucu ticareti (TCK m.188) için 10 yıl ceza alan bir kişi, tekerrürle 8 yıl yatar (4/5 oran). Denetimli serbestlik uygulanmazsa, tam 8 yıl cezaevinde kalır.
- 2025 Güncel Düzenlemeler ve 10. Yargı Paketi
2025’te yürürlüğe giren 10. Yargı Paketi, infaz rejiminde bazı değişiklikler söz konusu oldu. Bu değişikliklere de değinmek gerekirse:
*İyi Hal Şeffaflığı: İdare ve Gözlem Kurullarının kararları artık daha sıkı denetleniyor. İtirazlar için infaz hakimliklerine standart bir prosedür geldi (CGTİHK m.16 değişikliği).
*P İnfazı (Pilot İnfaz): Cezaevlerindeki doluluk (415 bin mahkum, 305 bin kapasite) nedeniyle, düşük riskli suçlarda (örneğin, hırsızlık, hafif yaralama) infaz oranı 1/3’e düşürüldü. Tekerrür varsa bu oran 1/2 olarak uygulanır. (2025 yılında infaz hukuka dair yapılan en önemli değişikliklerden biri de Pilot İnfaz olmuştur)
*Elektronik Kelepçe ve Toplum Hizmeti: Tekerrür eden suçlarda, düşük cezalar için hapis yerine elektronik kelepçe veya toplum hizmeti cezası artırıldı. Ancak katalog suçlarda bu seçenekler sınırlı.
Ancak, belirtmek gerekir ki Anayasa Mahkemesi (AYM), farklı infaz oranlarının Anayasa m.10’a (eşitlik ilkesi) aykırılığına dair başvuruları inceliyor. 2020’deki 7242 sayılı Kanun’un bazı maddeleri iptal edilmişti, 2025’te benzer bir iptal riski var.
Örnek bir hesaplama daha yapacak olursak: Kişi, 2018’de hırsızlıktan 3 yıl ceza aldı, 2020’de infaz tamamlandı. 2023’te kasten yaralama (TCK m.86) suçundan 5 yıl ceza aldı. Tekerrür var, infaz oranı 2/3 (3 yıl 4 ay yatar). İyi hal varsa, son 1 yıl denetimli serbestlik, fiilen 2 yıl 4 ay cezaevinde kalır. Ama yaralama katalog suç sayılırsa, oran 3/4 (3 yıl 9 ay yatar).
İkinci Tekerrür (Mükerrer Tekerrür) Durumunda Yatar Oranları
İkinci tekerrür, bir kişinin ilk suçtan sonra aldığı mahkumiyetin infazı tamamlandıktan sonra 5 yıl içinde ikinci bir suç işlemesi ve bu ikinci suçun infazı tamamlandıktan sonra yine 5 yıl içinde üçüncü bir suç işlemesi durumudur (TCK m.58/6). Bu, infaz rejimini daha katı hale getirir ve koşullu salıverilme ile denetimli serbestlik imkanlarını ciddi şekilde sınırlar.
İkinci Tekerrürde İnfaz Oranı
Normal Suçlar: Birinci tekerrürde infaz oranı 2/3 iken, ikinci tekerrürde bu oran mahkeme takdirine bağlı olarak 3/4’e çıkabilir. Koşullu salıverilme için ek şartlar (örneğin, pişmanlık beyanı, rehabilitasyon programına katılım) aranabilir.
Katalog Suçlar: Kasten öldürme (TCK m.81-82), cinsel suçlar (TCK m.102-105), uyuşturucu ticareti (TCK m.188) veya terör suçları (3713 sayılı Kanun) gibi katalog suçlarda, ikinci tekerrürle infaz oranı 4/5 veya daha yüksek olabilir. Denetimli serbestlik genellikle 1 yıl ile sınırlı, hatta bazı durumlarda tamamen kaldırılır.
Denetimli Serbestlik: İkinci tekerrürde, CGTİHK m.105/A’ya göre denetimli serbestlik süresi 1 yıl ile sınırlı kalır. 7242 sayılı Kanun’la (2020 COVID düzenlemesi) getirilen 3 yıllık denetimli serbestlik, ikinci tekerrürde katalog suçlar için uygulanmaz.
Birkaç hesap yaparak somutlaştırmak gerekir ise;
Normal Suç (Hırsızlık, TCK m.141)Durumunda: Kişi, 2015’te hırsızlıktan 2 yıl ceza aldı, infazı tamamladı. 2018’de yine hırsızlık (birinci tekerrür), 3 yıl ceza aldı, infaz oranı 2/3 (2 yıl yattı). 2023’te üçüncü hırsızlık suçuyla 4 yıl ceza aldı (ikinci tekerrür).
Bu durumda İkinci tekerrürde infaz oranı 3/4. 4 yıl cezanın 3 yılı yatar. Denetimli serbestlik 1 yıl uygulanır, fiilen 2 yıl cezaevinde kalır.
Not: İyi hal indirimi veya hafta sonu izinleri (CGTİHK m.104) varsa, süre biraz daha düşebilir.
Bir başka örnek vermek gerekir ise; Katalog Suç (Uyuşturucu Ticareti, TCK m.188)Durum: Kişi, 2016’da uyuşturucu ticaretinden 8 yıl ceza aldı, infazı tamamladı. 2020’de aynı suçtan 10 yıl (birinci tekerrür), infaz oranı 3/4 (7,5 yıl yattı). 2024’te üçüncü kez aynı suçtan 12 yıl ceza aldı (ikinci tekerrür).
Bu durumda İkinci tekerrürde infaz oranı 4/5. 12 yıl cezanın 9,6 yılı yatar. Denetimli serbestlik uygulanmazsa, tam 9,6 yıl cezaevinde kalır. Uygulanırsa, son 1 yıl denetimli serbestlik, fiilen 8,6 yıl yatar.
Not: Terör bağlantısı varsa, denetimli serbestlik tamamen devre dışı kalabilir.
Bir örnek hesaplama yapmak gerekirse; Kişi, 2017’de dolandırıcılıktan 3 yıl ceza aldı, infazı tamamladı. 2020’de hırsızlık (birinci tekerrür), 4 yıl ceza, 2/3 oranla 2 yıl 8 ay yattı. 2024’te kasten yaralama (TCK m.86, ikinci tekerrür), 6 yıl ceza aldı.
Bu durumda İkinci tekerrürle infaz oranı 3/4. 6 yıl cezanın 4 yıl 6 ayı yatar. Denetimli serbestlik 1 yıl, fiilen 3 yıl 6 ay cezaevinde kalır. İyi hal indirimiyle süre biraz düşebilir.