TEHİR-İ İCRA NEDİR?
Tehir-i icra yani icranın geri bırakılmasına ilişkin açıklamalara yer vermeden önce, icra takiplerine ilişkin kısa bir bilgi vermek faydalı olacaktır. Bilindiği üzere, icra takipleri, ilamlı icra ve ilamsız icra olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İlamsız icra takiplerinde takibe itiraz ederek takibi durdurmak mümkün iken, ilamlı icra takiplerinde ise itiraz yoluyla takibin durdurulması mümkün değildir. Her ne kadar, ilamlı icra takiplerinde takibe itiraz mümkün olmasa da, bazı şartların mevcudiyeti halinde; icranın geri bırakılmasına diğer bir deyişle Tehiri-i icra kararının aldırılarak, takibin ilerlemesini durdurmak mümkündür.
Bilindiği üzere, ilk derece mahkemelerinin kararlarının icra edilebilmesi için kesinleşmesi aranmamaktadır (kesinleşmeden icraya konulamayacak kararlar hariç olmak üzere). İlk derece mahkemesi kararının kesinleşmesine ihtiyaç görülmemesi hasebiyle söz konusu yerel mahkeme kararı ilamlı icraya konulabilmektedir. Bu durumda söz konusu yerel mahkeme kararına karşı kanun yollarına başvurulması halinde kararın bozulma ihtimaline karşı, borçlu tarafından icranın geri bırakılması kararı alınarak güvence sağlanmaya çalışılmaktadır.
Özetle, İcranın geri bırakılması; borçlunun, icra dosyasına belirli bir teminat göstererek istinaf veya temyiz kanun yollarından alacağı karar ile kanun yoluna götürülmüş dosyanın karara bağlanmasına kadar takibin durdurulmasıdır.
İcranın Geri Bırakılmasına ilişkin hükümler, İcra İflas Kanunumuzun 33 ila 36. Maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanun maddelerine göre;
“Madde 33- İcranın geri bırakılması :
İcra emrinin tebliği üzerine borçlu yedi gün içinde dilekçe ile icra mahkemesine başvurarak borcun zamanaşımına uğradığı veya imhal veya itfa edildiği itirazında bulunabilir. İtfa veya imhal iddiası yetkili mercilerce re’sen yapılmış veya usulüne göre tasdik edilmiş yahut icra dairesinde veya icra mahkemesinde veya mahkeme önünde ikrar olunmuş senetle tevsik edildiği takdirde icra geri bırakılır.
İcra emrinin tebliğinden sonraki devrede tahakkuk etmiş itfa, imhal, veya zamanaşımına dayanan geri bırakma istekleri her zaman yapılabilir. Bunlardan itfa veya imhale dayanan istekler mutlaka noterlikçe re’sen yapılmış veya tasdik olunmuş belgelere veya icra zaptına istinat ettirilmelidir.
İcra mahkemesi, geri bırakılma talebini reddettiği takdirde borçlu ancak istinaf veya temyiz yoluna başvuru süresi içinde alacağı karşılıyacak nakit veya icra mahkemesince kabul edilecek taşınır rehin veya esham veya tahvilat veya taşınmaz rehni yahut muteber bir banka kefaleti göstermek şartiyle istinaf veya temyiz yoluna başvurabilir. Borçlunun yeter malı mahcuz ise veya borçlunun talebi üzerine istinaf veya temyiz yoluna başvuru süresi içinde yeter malı haczedilmişse bu fıkrada yazılı teminatı göstermeye lüzum yoktur.
Borçlu olmadığı parayı ödemek mecburiyetinde kalan borçlunun 72 nci madde mucibince istirdat davası açarak paranın geriye verilmesini istemek hakkı saklıdır.
Madde 33/a – İlamın zamanaşımına uğradığı iddiası :
İlamın zamanaşımına uğradığı veya zamanaşımının kesildiği veya tatile uğradığı iddiaları icra mahkemesi tarafından resmi vesikalara müsteniden incelenerek icranın geri bırakılmasına veya devamına karar verilir.
Alacaklı, icranın geri bırakılması kararının kesinleştiğinin kendisine tebliğinden sonra, zamanaşımının vakı olmadığını ispat sadedinde ve 7 gün içinde umumi mahkemelerde dava açabilir. Aksi takdirde icrası istenen ilamın zamanaşımına uğradığı hususu kesin hüküm teşkil eder.
İcranın devamına karar verilmesi halinde 33 üncü maddenin son fıkrası burada da uygulanır.
Madde 34 – İcranın nereden isteneceği :
İlamların icrası her icra dairesinden talep olunabilir. Alacaklı yerleşim yerini değiştirirse takibin yeni yerleşim yerini icra dairesine havalesini isteyebilir.
Madde 35 – Takibin başlaması :
Takip, ilamın icra dairesine tevdii ile başlar. İstiyen alacaklıya kayıt numarasını mübeyyin bedava ve pulsuz bir ilmühaber verilir.
Madde 36 – İcranın geri bırakılması için verilecek süre:
İlâma karşı istinaf veya temyiz yoluna başvuran borçlu, hükmolunan para veya eşyanın resmî bir mercie depo edildiğini ispat eder yahut hükmolunan para veya eşya kıymetinde icra mahkemesi tarafından kabul edilecek taşınır rehni veya esham veya tahvilât veya taşınmaz rehni veya muteber banka kefaleti gösterirse veya borçlunun hükmolunan para ve eşyayı karşılayacak malı mahcuz ise icranın geri bırakılması için takibin yapıldığı yer icra mahkemesinden karar alınmak üzere icra müdürü tarafından kendisine uygun bir süre verilir. Bu süre ancak zorunluluk hâlinde uzatılabilir.
Borçlu, Devlet veya adlî yardımdan yararlanan bir kimse ise teminat gösterme zorunluluğu yoktur. Ücreti ilgililer tarafından verilirse icra mahkemesince icranın geri bırakılması hakkındaki karar, hükmü veren mahkemeye ve icra dairesine en uygun vasıtalarla bildirilir.
Nafaka hükümlerinde böyle bir süre verilemez.
Bölge adliye mahkemesince başvurunun haklı görülmesi hâlinde teminatın geri verilip verilmeyeceğine karar verilir. Yargıtayca hükmün bozulması hâlinde borçlunun başvurusu üzerine, bozmanın mahiyetine
göre teminatın geri verilip verilmeyeceğine bozma sonrası esası inceleyecek mahkemece kesin olarak karar verilir.
Bölge adliye mahkemesince başvurunun kesin olarak esastan reddine karar verilmesi veya Yargıtayca hükmün onanması hâlinde alacaklının istemi üzerine başkaca işleme gerek kalmaksızın teminata konu olan para alacaklıya ödenir. Mal ve haklar ise, malın türüne göre icra dairesince paraya çevrilir. Bölge adliye mahkemesinin başvurunun esastan reddine ilişkin kararına karşı temyiz yolunun açık olması hâlinde, temyiz yoluna başvurma süresinin dolmasına kadar icranın geri bırakılması kararının etkisi devam eder. İlâm alacaklısının teminat üzerinde rüçhan hakkı vardır.”
TEHİR-İ İCRA NEDEN ALINIR?
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, tehir-i icra yani icranın geri bırakılması, ilamlı icra takibinde, borçlunun icra dairesinde göstereceği teminat karşılığında yerel mahkeme kararının kanun yollarında sonuçlanıncaya kadar icra takip işlemlerinin durdurulmasıdır. Borçlunun, icranın geri bırakılmasını talep etmesinin nedeni, kanun yollarında yargılama sonuçlanıncaya kadar takibin durdurulmasını sağlamaktır.
TEHİR-İ İCRANIN ŞARTLARI NELERDİR?
İcranın durdurulması için belirlenmiş koşullar aşağıdaki gibidir:
*İcraya konu olan bir mahkeme kararı (ilam) olmalıdır ve bu karara dayanarak borçlu aleyhine bir icra takibi başlatılmış olmalıdır.
*İlk derece mahkemesinin kararı, borçlu tarafından istinaf yoluna başvurularak üst mahkemeye taşınmış olmalıdır.
*Borçlunun, icranın durdurulması talebiyle resmi bir başvuru yapması gerekmektedir.
*Genel olarak, borçlunun icra işlemlerinin durdurulması için teminat göstermesi beklenir.
*Borçlu, icra müdürlüğüne başvuruda bulunarak, icranın durdurulması kararı verilene kadar kendisine makul bir süre tanınmasını talep etmelidir.
TEHİR-İ İCRA KARARI NASIL ALINIR?
Tehiri icra kararı almak isteyen borçlu, derkenar, dosya hesabı, teminat mektubu veya ödeme dekontu, ve mehil vesikası belgesi gibi evrakları sunarak icra hukuk mahkemesinde dava açabilir ve icra işleminin ertelenmesi kararı alınmasını isteyebilir. Eğer icra hukuk mahkemesi, icra işleminin ertelenmesi yönünde karar verirse, bu karar icra müdürlüğüne iletilerek icra işleminin durdurulması talep edilir.
Bilindiği üzere 7343 sayılı İcra İflas Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 30.11.2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda 2004 sayılı İcra İflas Kanunu nezdinde birçok önemli değişiklik gerçekleştirilmiştir. İİK kapsamında yapılan değişikliklerden biri de icranın geri bırakılması yani tehir-i icra süreci olmuştur.
Yapılan değişiklik sonrasında, icranın geri bırakılmasının talep edileceği mercide değişiklik olmuş, kanun yolu incelemesini yapacak olan BAM veya Yargıtay’dan değil, takibin yapıldığı yer icra mahkemesinden geri bırakma talep edilmesi kabul edilmiştir. Bu çerçevede, icranın geri bırakılması yeni süreci şu şekilde düzenlenmiştir:
(i) İcranın geri bırakılması için öncelikle ilgili kanun yoluna (istinaf veya temyiz) başvurulmalıdır.
(ii) Takibin yapıldığı yer icra mahkemesinden ayrıca icranın geri bırakılması istenmelidir. Yani tehiri icra kararı artık icra mahkemesinden alınacaktır.
(iii) İcra mahkemesinden icranın geri bırakılması hakkında karar alınıncaya kadar, takibin ilerletilmemesi için icra dairesinden süre alınmalıdır (mehil vesikası).
(iv) Bu konuda karar verilebilmesi için ya ilamda yazılı şeyin aynen depo edilmesi veya ilāmda yazılı şey dışında bir teminat gösterilecekse o zaman ayrıca bu teminatı kabulü için icra mahkemesinden karar alınması gerekir.
TEHİR-İ İCRA KARARI ALMA SÜRECİ?
1-İcranın geri bırakılması sureci, ilamlı icra emrinin borçluya tebliği ile başlar
2- İcra emrinin borçluya tebliğinin ardından borçlu tarafından, icraya konu dava dosyasının istinaf ya da temyize gönderildiğine dair derkenar alınıp icra dosyasına sunulur.
3- İcranın geri bırakılması için diğer bir şart icra dosyasına teminat yatırmaktır. İcra dosyası borcunun toplam bedelinin üzerine üç aylık faiz eklenerek hesaplanan dosya hesabı kadar teminat yatırılması gerekmektedir. Teminat, nakit veya teminat mektubu şeklinde verilebilir.
4- Teminat şartını yerine getiren borçluya, icranın geri bırakılması için takibin yapıldığı yer icra mahkemesinden karar alınmak üzere icra müdürü tarafından uygun bir süre verilir (mehil vesikası).
5- İcranın geri bırakılması talebi, takibin yapıldığı yerde bulunan İcra Mahkemesi tarafından karara bağlanır.
TEHİR-İ İCRA TALEBİNİN KABULÜ HALİNDE ?
Tehiri icra talebi kabul edildiğinde, icra işlemi istenildiği gibi durur. Ancak borçlu tarafından yatırılan teminat tutarı, icra dairesinin kasasında kalmaya devam eder. İcra takibi sonunda borçlunun haklı olduğu anlaşıldığında, bu teminat geri alınabilmektedir.
MEHİL VESİKASI, DERKENAR, TEMİNAT MEKTUPU NEDİR?
Derkenar;
Derkenar, borçlunun icraya konu yerel mahkeme kararını kanun yollarına taşıdığına ilişkin bir belgedir. Derkenar, icra işlemlerinin üst mahkeme kararı beklenene kadar durdurulmasını sağlamaktadır. Derkenar kararıi ilgili mahkemeden alınarak icra dosyasına ibraz edilir. Borçlu, takibe dayanak ilamın İstinaf/Temyiz kanun yollarına götürüleceğine ilişkin derkenar kararını alarak icra dosyasına sunmalıdır.
Teminat Mektubu;
Yukarıda da açıklandığı üzere, Tehir-i icra sürecinde teminat mektubu verilmesi; borçlunun icra işlemlerinin üst mahkeme kararı beklenene kadar durdurulması için icra dosyasına yeterli bir teminat göstermesidir. Teminat mektubu ise, borçlunun bir bankadan aldığı ve icra dairesine sunduğu bir belgedir. Dikkat edilmesi gerekir ki Teminat mektubu, icra dosyasındaki güncel borcun toplam bedelinin üzerine üç aylık faiz eklenerek hesaplanacak olan dosya hesabı kadar olmalıdır.
Mehil Vesikası;
Borçlu tarafından, yerel mahkeme kararının istinaf veya temyiz edildiğine dair derkenar kararının ve icra takibine konu borcu karşılayacak şekilde (3 aylık faizi ile birlikte) teminat sunduğu taktirde; İcra müdürlüğünce mehil vesikası düzenlenir. Yani özetle; Mehil vesikası, borçlunun icraya konu edilen yerel mahkeme kararını tehiri icra talepli olarak kanun yoluna götürdüğü ve 3 aylık faizi ile birlikte takibe konu borca ilişkin teminat yatırdığını gösterir bir belgedir. Mehil vesikasının alınması ile birlikte borçluya, mahkemeden tehiri icra kararı getirmesi için süre verilir. Mehil süresi, 90 gündür.