SÖZLEŞMELER HUKUKU
SÖZLEŞME NEDİR ? ESASLI UNSUR KAVRAMI NEDİR?
Sözleşme en basit tabiriyle bir veya daha fazla tarafın belirli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelik karşılıklı ve birbirlerine uygun irade açıklamalarından oluşan bir hukuki işlemdir Önemli olan nokta bir tarafın öneri sunması diğer tarafın bunu kabul etmesidir. İcap ve kabul sözleşmede kurucu unsurlardır. Herhangi bir ticari faaliyetin, eserin inşa edilmesinin, konut işyeri ve ticari gayrimenkul kiralanmasının yapılabilmesi ancak esas ve usul açısından sağlıklı ve geçerli bir sözleşme kurulması ile mümkündür. Sözleşme kurulması geçerliliği usul ve esas ile alakalı unsurların en temel kaynağı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 11 Ocak 2011’de kabul edilen ve 1 Temmuz 2012’de yürürlüğe giren 6098 sayılı kanundur. Taraflar arasında sözleşme konusunda ihtilaflar yaşanmasının engellenmesi adına öncelikle olarak birçok sözleşmede zorunluluk olmasa da yazılı şekilde kurulması gelecekte yaşanması muhtemel riskleri azaltacaktır. Sözleşmelerin yazılı şekilde yapılması daha güvenli ve tercih edilen yoldur. Kanunkoyucu bazı sözleşme türlerinin yazılı yapılmasını gerekli kılmış bu sözleşme türlerinden olduğu halde yazılı olarak yapılmayan sözleşmeleri geçersiz kabul etmiştir.
SÖZLEŞMENİN ESASLI UNSURLARI
Sözleşmenin esaslı unsurları o sözleşmenin içeriğini belirleyen kimliğini oluşturan ve sözleşmenin kurulabilmesi için mutlak suretle bulunması gereken unsurlardır. Sözleşmenin esaslı unsurları objektif ve subjektif unsurlar olarak 2’ye ayrılır.
OBJEKTİF ESASLI NOKTALAR
Objektif esaslı noktalar sözleşmenin tipini belirleyen karakterini oluşturan noktalardır. Bunlara sözleşmenin tipik unsurları da denilmektedir. Satım sözleşmesinde satılan şey ve satım bedeli eser sözleşmesinde yapılacak eser ve ve ödenecek bedel gibi … Bir sözleşmede taraflardan biri dil dersi vermeyi taahüt ediyor buna karşılık kendisinin arabasının tamirinin yapılmasını talep ediyorsa sözleşmenin objektif esaslı unsurları araba tamiri ve dil dersidir
SUBJEKTİF ESASLI UNSURLAR
Sözleşmenin tipik edimleri belirlendikten sonra belirlenmesi gereken diğer hususlar 2.derece noktaları oluşturur. Bu hususlar üzerinde tarafların anlaşması zorunlu değildir. Esaslı unsurlar dışında kalan 2.derecedeki noktalar üzerinde anlaşılmadan ve sonradan kararlaştırılmasına karar verilerek de sözleşme kurulması mümkündür
SÖZLEŞMENİN GEÇERLİ OLMASI İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSULAR
Öncelikle olarak tarafların sözleşme yapma ehliyetine yapma ehliyetine sahip olmalıdır.
Taraflar sözleşmeyi muvazaalı bir şekilde yapmamalıdır.
Sözleşmenin kurulma aşamasında taraflardan birinin aldatılması yanılması yahut korkutulması veya taraflardan birinin sözleşmeden aşırı fayda sağladığının görülmesi halinde sözleşme geçerli olur ancak iptal edilebilirliği gündeme gelecektir. Bu sebeple sözleşmede özellikle edimlere çok dikkat edilmelidir.
GEÇERLİ VE SONRADA İPTAL EDİLMEYECEĞİNEN EMİN OLDUĞUNUZ SAĞLIKLI BİR SÖZLEŞME HAZIRLAYABİLMEK İÇİN ÖNCELİKLE KARŞILIKLI EDİMLERİN NELER OLDUĞU BELİRLENMELİ SÖZLEŞMENİN NİTELENDİRİLMESİ DOĞRU YAPILMALI VE BU NİTELENDİRME DOĞRULTUSUNDA SÖZLEŞME İÇİN KANUNDA ÖNGÖRÜLMÜŞ OLAN ÖZEL GEÇERLİLİK ŞARTLARI VARSA YERİNE GETİRİLMELİDİR. İLEREDE OLUŞABİLMESİ MUHTEMEL İHTİLAFLARIN YAHUT SÖZLEŞME KAPSAMINDAKİ BÜTÜN RİSKLERİN MİNUMUM DÜZEYDE AZALTILMASI İÇİN AVUKAT DANIŞMANLIĞINDA SÖZLEŞMENİN HAZIRLANMASI ÖNEMLİDİR.
SÖZLEŞMEDE BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR
1. Sözleşmenin tipi ve başlık ( satım , kira vekalet sözleşmesi gibi)
2. Tarafların kimlik bilgileri ve tebligat adresleri
3. Sözleşmenin amacı
4. Sözleşmenin konusu
5. Sözleşmede yer alan hususların tanımları
6. Tarafların hakları
7. Tarafların yükümlülükleri
8. Sözleşmenin süresi
9. Sözleşmenin sona ermesi
10. Mücbir sebepler
11. Sözleşmenin feshi
12. Cezai Şart
13. Teminat
14. Ekler (Teknik belgeler, sirküler, sicil gazetesi eki, sözleşmeye konu tapu örneği…)
15. Sözleşmenin feshi şartları ve şekli ile fesih sonrası yapılacaklar.
16. Anlaşmazlıklarda öngörülen çözüm yolları (tahkim vb.) ve yetkili mahkeme
17.Teslimat şekli, zamanı, yeri
SÖZLEŞME ÇALIŞMASI BAŞLANGIÇ KONTROL LİSTESİ
1.TARAFLAR VE YETKİLİLER KONTROLÜ
2.SÖZLEŞMENİN AMACI VE BEKLENTİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
3.GEÇERLİLİK ŞARTI
4.TARAFLAR ARASINDA UYUŞMAZLIK / DAVA VB. OLUP OLMADIĞI VE VARSA TASFİYESİ
5.HUKUKİ NİTELENDİRME VE İLGİLİ YASA MADDELERİ
6.BÜRO EMSAL/BENZER SÖZLEŞMELER VE DATAWORD KONTROLÜ
7.MEVZUAT KONTROLÜ
8.MÜVEKKİL GÖRÜŞME, TALEP, BEKLENTİ, YAZILI TALİMAT
9.İLGİLİ TÜM BELGELERİN TEMİNİ
10.- SÖZLEŞME BAŞLIKLARINA GÖRE SÖZLEŞMEDE EKSİKLİK OLUP OLMADIĞI
11.RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE MÜVEKKİL YA DA İLGİLİLERLE PAYLAŞIMI
12.HARÇ – AVANS – VEKALET ÜCRETİ
Yukarıda verilen liste sözleşme yapıldıktan sonra mutlaka sözleşme maddelerine uyarlanarak kontrole tabi tutulmalıdır.
SÖZLEŞMEDE VERGİ
Damga vergisine tabi olan sözleşmelerde damga vergisinin hangi tarafa ödetileceğine de dikkat etmek gerekir. Damga Vergisi Kanunu gereğince damga vergisine tabi olan sözleşmeler üzerinden damga vergisi alınmasında uygulanan esaslar şu şekilde özetlenebilir:
Sözleşmeleri imzalayanlar damga vergisi ödemekle mükelleftir. Sözleşmeler üzerinden alınacak damga vergisi oranı binde 9,48’dir.Bir nüshadan fazla olarak düzenlenen sözleşmelerin her nüshası ayrı ayrı aynı miktar veya oranda damga vergisine tabidir. Aynı sözleşmede birbirinden tamamen ayrı birden fazla işlem bulunması halinde bunların her birinden ayrı ayrı vergi alınır. Bir sözleşmede bulunan birden fazla işlem birbirine bağlı ve bir asıldan doğma olduğu takdirde damga vergisi, en yüksek vergi alınmasını gerektiren işlem üzerinden alınır. Bir ay içinde düzenlenen sözleşmelerin vergisi sürekli mükellefiyete tabi olanlar tarafından ertesi ayın yirmi üçüncü günü akşamına kadar vergi dairesine bir beyannameyle bildirilir. Beyan edilen vergi aynı ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar vergi dairesine ödenir. Sürekli mükellefiyetin gerekli olmadığı hallerde sözleşmelerin düzenlendiği tarihi izleyen on beş gün içinde vergi dairesine beyannameyle bildirilir ve aynı süre içinde ödenir
KAT KARŞILIĞI İNŞAAT SÖZLEŞMELERİNDE KDV VE GELİR VERGİSİ
Müteahhitlerin arsa payı karşılığı inşaat sözleşmesi ile kendilerine bırakılan bağımsız
bölümleri üçüncü şahıslara satmalarında vergi uygulaması yönünden önemli bir sorun
bulunmamakla birlikte, gerek müteahhidin inşa ettiği bağımsız bölümlerin bir kısmının mal
sahibine bırakması gerekse mal sahibinin söz konusu bağımsız bölümlerin bir veya bir kaçını
satması katma değer vergisi ve gelir/kurumlar vergisi kanunları yönünden bazı vergisel
sorunların ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Sözleşme kurulurken özellikle kat karşılığı inşaat sözleşmeleri açısından KDV ve Gelir vergisi vergi kanunu ve mevzuata uygun biçimde aydınlatılmalıdır.
SÖZLEŞME HAZIRLAYACAK KİŞİ VE KURUMLARA TAVSİYELER
Sözleşme imzalarken karşı tarafın imza yetkisini araştırınız. Ticaret sicil gazetesi ve imza sirkülerini karşılaştırınız. Özellikle şirketlerle yapılacak anlaşmada imzalama işlemini gerçekleştirecek kişinin yetkili olup olmadığını kontrol ediniz.
Sözleşmelerin noter önünde yapılması ispat kolaylığı sağlamakla birlikte zorunlu bir husus değildir. Bazı sözleşmelerin ise noter onaylı olması şarttır.Gayrimenkul satımı,
Gayrimenkul satış vaadi, Vefa ve iştira sözleşmeleri (BK m. 213), Gayrimenkul bağışlanması vaadi (BK m. 238/2), Kaydı hayat ile bakma sözleşmesi (BK m. 512).
Medenî Kanun”a göre resmi şekilde yapılması gereken hukuki işlemler de şunlardır:
Vakıf senedi (MK m. 102), Mal rejimi sözleşmesi (MK m. 205),
Tanıma (MK m.291), Aile malları ortaklığı (MK m. 374), Resmi vasiyetname (MK m. 532), Miras sözleşmesi (MK m.545), Gayrimenkul mülkiyetini nakleden akitler (MK m.654), Gayrimenkul rehnine müteallik sözleşmeler (MK m. 856),
İpotekli borç senedi ve irad senedi (MK m. 912) gibi..
Sözleşmelerde taraf sayısınca nüsha hazırlanmalı ve taraflarda birer nüsha kalmalıdır. Bu nüshalar arasında hiçbir farklılık olmamalı nüshaların birebir aynı olmasına dikkat edilmelidir.Sözleşmelerin her sayfası taraflarca ayrı ayrı imzalanmalı ve mühürlenmelidir.
Yabancı dilde hazırlanmış sözleşmelerin imzalanması söz konusu ise, bunların çevirilerinin sözleşme içeriği konusunda bilgi sahibi tercümanlarca yapılması ve bu tercümelerin incelendikten sonra imzalanması uygun olacaktır. Bu noktada sık yapılan bir hata, sıradan yabancı dil bilen bir kişiye yaptırılan tercümenin yeterli görülmesidir. Tercüme meselesinde yeminli tercümanların desteği ile yapılacak çeviri işlemleri daha sağlıklı olacaktır.
Parasal tutarlarda dövizli işlemler söz konusu ise ödemenin dövizle yapılmaması durumunda esas alınacak kur tespit edilmelidir. Döviz oranlarında ki yükseliş ve inişlere karşı kur tespiti ticari anlamda zarar oluşmaması için sözleşmede kur oranı belirtmek kur kaynaklı zarar oluşmasını engelleyecektir.
Yukarıda bahsedilen hususların mutlaka uzman hukukçular tarafından analiz edilmesi gerekmektedir. Lawyer and Lawyer hukuk büromuzda sözleşme alanında çalışan uzman kadrolarımızca sözleşme hazırlama ve sözleşme danışma sunulmaktadır.
Borçlar Hukuk ve Sözleşme Hukukuna dair danışmanlık ve dava takip hizmeti vermektedir. Bu kapsamda;
Ticari ve ticari olmayan her türlü sözleşmenin hazırlanması, müzakere edilmesi, sözleşmelerin uygulanma safhası ve sözleşmeler kapsamında ortaya çıkacak her türlü hukuki uyuşmazlığın çözümü,
İşletmelerin devri, birleşmesi, şekil değiştirmesi,
Ulusal ve uluslararası satış sözleşmeleri,
Sözleşmelerden veya haksız fiilden kaynaklı maddi-manevi tazminat talepleri, sözleşmelerin iptali, sözleşmeden dönme, sorumluluklar, temerrüde düşme, borcun düşmesi, alacağın temliki, cari hesap, borcun nakli,
Mesafeli satış sözleşmeleri,
Trampa (takas) sözleşmeleri,
Bağışlama sözleşmeleri,
Kullanım ödüncü sözleşmeleri,
Tüketim ödüncü sözleşmeleri,
Hizmet sözleşmesi,
Evde hizmet sözleşmesi,
Yayım sözleşmesi,
Vekalet sözleşmesi,
Emanet (Vedia) sözleşmesi,
Kefalet sözleşmesi,
Tek satıcılık sözleşmesi,
Satım için bırakma sözleşmesi,
Franchising sözleşmesi,
Komisyon sözleşmesi,
Adi ortaklık sözleşmesi,
Ölünceye kadar bakma sözleşmesi,
Ömür boyu gelir sözleşmesi,
Arsa payı karşılığında inşaat sözleşmesi,
Faktöring sözleşmesi,
Pazarlamacılık sözleşmesi,
Evlat edinme sözleşmesi,
Rehin sözleşmesi,
Garanti sözleşmesi,
Geri alım sözleşmesi,
Evlilik sözleşmesi,
Gizlilik sözleşmesi,
Karz sözleşmesi,
İpotek sözleşmesi,
Tüketici sözleşmesi,
Miras taksim sözleşmesi,
Acentelik sözleşmesi,
Taşıma sözleşmesi,
Sigorta sözleşmesi,
Ön alım sözleşmesi,
Araç alım sözleşmesi,
Pay devir ve pay sahip sözleşmeleri,
Ticari işletme devirleri,
Kredi sözleşmeleri,
Bayilik, kira, eser ve teminat sözleşmeleri,
Gayrimenkuller konusundaki ticari sözleşmeler
Tüketici sözleşmeleri
gibi her türlü sözleşme ve borçlar alanında müvekkillerine başta sözleşmenin hazırlanması süreci olmak üzere her aşamada danışmanlık ve dava takibi hizmeti vermektedir.
KAYNAKÇA :
Av. Kemal Vuraldoğan sözleşme kontrol listesi
AVUKATIN ÖZ EL KİTABI ( AVUKATLIK REHBERİ)